Czarna Włoszczowska, Brzozówka, to prawy dopływ Pilicy o długości 47,5 km i pow. dorzecza 637 km2. Płynie przez Wzgórza Łopuszańskie i Pasmo Przedborsko-Małogoskie do Niecki Włoszczowskiej. Źródła na wysokości 260 m n.p.m. koło wsi Sarbice-Rogaczów na południe od Radoszyc na zachodnim krańcu Płaskowyżu Suchedniowskiego. Uchodzi do Pilicy na wysokości około 201 m n.p.m. obok wsi Ciemiętniki w 226,8 km biegu tej rzeki. Dolina Czarnej Włoszczowskiej odznacza się dużym zróżnicowaniem form rzeźby i typów krajobrazu. Największe dopływy: Czarna Struga i Chotówka, zwana także Białą (oba lewe). Ważniejsze miejscowości nad Czarną Wł.: Żeleźnica i Komorniki.
Czarna Włoszczowska jest rzeką wielce osobliwą, której górny bieg zupełnie nie przypomina dolnego. 
Górna część dorzecza leży po północno-wschodniej stronie Pasma Przedborsko-Małogoskiego w rozległym obniżeniu pomiędzy dwoma równoległymi grzbietami, zbudowanymi z piaskowców triasowych oraz wapieni i margli jury górnej. W obniżeniu zalegają nieprzepuszczalne mułowce i łupki ilaste jury środkowej, toteż jest ono silnie zabagnione, pokryte podmokłymi lasami i torfowiskami. Liczne cieki o bardzo małym spadku i błądzących korytach w przeszłości rozlewały się szeroko i znaczna część tego obszaru była zalewana wodą przez kilka miesięcy w roku. Osadnictwo mieściło się na niewielkich, mineralnych wzniesieniach wśród bagien, stąd charakterystyczne nazwy topograficzne: Lipia Góra, Ostra Górka, Wysoka Góra, Bukowa Górka. Teren jest płaski, leży na wysokości 220-230 m n.p.m., toteż owe „Górki” wznoszą się zaledwie 2-3 m ponad powierzchnią mokradeł.
Mimo wielkich robót odwadniających i osuszenia wielu torfowisk tereny w górnym biegu Czarnej Włoszczowskiej nadal są największym obszarem bagien na Wyżynie Małopolskiej. Ciągnie się on pasem szerokości 3-6 km i długości 25 km. Można tu znaleźć wszystkie typy bagiennych biocenoz, zarówno leśnych, jak i łąkowo-szuwarowych, oligotroficznych torfowisk wysokich i eutroficznych torfowisk niskich. Szkoda, że tak niewiele wiadomo o pierwotnej faunie i florze tego terenu. Położony w środkowej części bagien rezerwat leśny „Oleszno” chroni jedynie małą cząstkę leśnych ekosystemów.
Na północ od wsi Oleszno, między wsiami Zamoście i Żeleźnica znajduje się szeroka brama w grzbiecie Przedborsko-Małogoskim. Ku tej bramie promieniście spływają wody rzek, strug i kanałów odwadniających. Z przeciwnych kierunków od północy i od południa płyną ku sobie dwie rzeczki, a każda o nazwie Czarna. Brama w Zamościu jest tak szeroka, że nie dostrzega się przełomowego charakteru rzeki. Jednak koryto Czarnej – już jednej – nabiera ostrej i wyraźnej formy, wcina się w dno doliny, a prąd wody staje się wartki. Koryto rzeki bardzo silnie meandruje, brzegi są piaszczyste i suche, miejscami zarośnięte czarną olszą. Mimo płytkości wody rzeka jest dość rybna, bowiem ryby znajdują kryjówki wśród korzeni drzew i w głębokich zakolach u podmywanych brzegów.
Górna część dorzecza leży po północno-wschodniej stronie Pasma Przedborsko-Małogoskiego w rozległym obniżeniu pomiędzy dwoma równoległymi grzbietami, zbudowanymi z piaskowców triasowych oraz wapieni i margli jury górnej. W obniżeniu zalegają nieprzepuszczalne mułowce i łupki ilaste jury środkowej, toteż jest ono silnie zabagnione, pokryte podmokłymi lasami i torfowiskami. Liczne cieki o bardzo małym spadku i błądzących korytach w przeszłości rozlewały się szeroko i znaczna część tego obszaru była zalewana wodą przez kilka miesięcy w roku. Osadnictwo mieściło się na niewielkich, mineralnych wzniesieniach wśród bagien, stąd charakterystyczne nazwy topograficzne: Lipia Góra, Ostra Górka, Wysoka Góra, Bukowa Górka. Teren jest płaski, leży na wysokości 220-230 m n.p.m., toteż owe „Górki” wznoszą się zaledwie 2-3 m ponad powierzchnią mokradeł.Mimo wielkich robót odwadniających i osuszenia wielu torfowisk tereny w górnym biegu Czarnej Włoszczowskiej nadal są największym obszarem bagien na Wyżynie Małopolskiej. Ciągnie się on pasem szerokości 3-6 km i długości 25 km. Można tu znaleźć wszystkie typy bagiennych biocenoz, zarówno leśnych, jak i łąkowo-szuwarowych, oligotroficznych torfowisk wysokich i eutroficznych torfowisk niskich. Szkoda, że tak niewiele wiadomo o pierwotnej faunie i florze tego terenu. Położony w środkowej części bagien rezerwat leśny „Oleszno” chroni jedynie małą cząstkę leśnych ekosystemów.
Na północ od wsi Oleszno, między wsiami Zamoście i Żeleźnica znajduje się szeroka brama w grzbiecie Przedborsko-Małogoskim. Ku tej bramie promieniście spływają wody rzek, strug i kanałów odwadniających. Z przeciwnych kierunków od północy i od południa płyną ku sobie dwie rzeczki, a każda o nazwie Czarna. Brama w Zamościu jest tak szeroka, że nie dostrzega się przełomowego charakteru rzeki. Jednak koryto Czarnej – już jednej – nabiera ostrej i wyraźnej formy, wcina się w dno doliny, a prąd wody staje się wartki. Koryto rzeki bardzo silnie meandruje, brzegi są piaszczyste i suche, miejscami zarośnięte czarną olszą. Mimo płytkości wody rzeka jest dość rybna, bowiem ryby znajdują kryjówki wśród korzeni drzew i w głębokich zakolach u podmywanych brzegów.
Tyle suchych faktów, opis wycieczki z kilometrażem niebawem 🙂
